اگر بارها در روابط نزدیک‌تان الگوهای تکراری دیده‌اید—مثلاً وقتی صمیمیت بالا می‌رود ناگهان سرد می‌شوید، یا هنگام تعارض به شوخی تلخ پناه می‌برید—این راهنمای ساده دقیقاً برای شماست. همچنین اگر علائم جسمانی مرتبط با استرس دارید (دل‌درد، فشار قفسهٔ سینه، تنش عضلانی) و روش‌های سطحی کافی نبوده، آشنایی با ISTDP می‌تواند جهت تازه‌ای به درمان بدهد.
ISTDP چیست؟ (تعریف ساده و کاربردی)
ISTDP مخفف Intensive Short-Term Dynamic Psychotherapy یعنی «روان‌درمانی پویشی کوتاه‌مدت و فشرده» است. در این رویکرد، به‌جای تمرکز صرف بر افکار، درمانگر کمک می‌کند هیجان‌های پایه (اندوه، خشم، عشق/نزدیکی، ترس، شرم) را ایمن و مستقیم تجربه کنید. معمولاً دفاع‌های ناآگاهانه (مثل شوخی، منطقی‌سازی، بی‌حسی هیجانی، قطع ارتباط) جلوی تجربهٔ هیجان و تغییر را می‌گیرند. هدف ISTDP: روشن‌کردن دفاع‌ها، تنظیم اضطراب و ساختن تجربهٔ هیجانی واقعی برای تغییر پایدار در رابطه و رفتار.
به زبان خیلی ساده: ISTDP کمک می‌کند بفهمیم «وقتی دلم نزدیکی می‌خواهد چرا عقب می‌کشم؟» و به‌جای دوری یا حمله، نیاز واقعی را تجربه و بیان کنیم.
چه کسانی معمولاً از ISTDP نفع می‌برند؟
- الگوهای رابطه‌ای تکرارشونده (نزدیکی–دوری، قهرهای طولانی، انفجارهای هیجانی).
- اضطراب مزمن یا علائم جسمانی مرتبط با استرس (تنش عضلات، دل‌درد عصبی).
- افسردگی با زمینهٔ تعارض‌های حل‌نشدهٔ بین‌فردی.
- احساس کرختی/بی‌حسی هیجانی («می‌دانم باید تغییر کنم، اما نمی‌شود»).
- تعارض‌های خانوادهٔ مبدأ که در رابطهٔ فعلی دوباره فعال می‌شوند.
فرق ISTDP با CBT و ACT چیست؟
- CBT: بیشتر روی افکار و رفتارهای قابل مشاهده کار می‌کند؛ ساختاریافته و مهارت‌محور است.
- ACT: بر پذیرفتن تجربه‌ها، تمرکز بر ارزش‌ها و اقدام متعهدانه تأکید دارد.
- ISTDP: مستقیماً سراغ هیجان‌های زیربنایی و دفاع‌ها می‌رود و با تجربهٔ ایمن هیجان، انرژی گیرکرده در دفاع‌ها را آزاد می‌کند.
بسیاری از درمانگران این رویکردها را تلفیقی به‌کار می‌برند؛ مثلاً: ISTDP برای شکستن بن‌بست‌های هیجانی + CBT/ACT برای تثبیت رفتارهای جدید.
جلسهٔ اول ISTDP چگونه پیش می‌رود؟
- ارزیابی دقیق: درمانگر به الگوهای «نزدیکی–دوری» و لحظه‌های ظهور دفاع‌ها توجه می‌کند.
- نقشهٔ دفاع‌ها و اضطراب: شوخی تخفیف‌دهنده؟ عوض‌کردن موضوع؟ سفتی بدن؟
- توافق روی اهداف: مثال: «وقتی ناراحت می‌شوم، به‌جای ناپدیدشدن حرف بزنم.»
- کار هیجانی تدریجی: نزدیک‌شدن ایمن به احساس «اینجا و اکنون» تا حد تحمل.
- جمع‌بندی و تمرین کوتاه: توجه به نشانه‌های بدنی، ثبت لحظه‌های دفاع، یک گفت‌وگوی آزمایشی در خانه.
نکته: شدت کار به آستانهٔ تحمل شما وابسته است؛ درمانگر مراقب تنظیم اضطراب است تا مسیر، ایمن و مؤثر بماند.
تکنیک‌های کلیدی (به زبان ساده)
- روشن‌سازی دفاع‌ها: «الان که می‌خندید، شاید از یک احساس سخت فاصله می‌گیرید؟»
- تمرکز بر اینجا و اکنون: بررسی احساس فعلی در همین رابطهٔ درمانی.
- تنظیم اضطراب: مکث و آرام‌سازی وقتی بدن بیش‌فعال می‌شود.
- دعوت به تجربهٔ هیجان: «اگر این ناراحتی را کمی نزدیک‌تر حس کنیم، چه پیامی دارد؟»
- پیگیری بیرون از جلسه: آزمون توافق‌های کوچک در رابطه/کار/خانه.
مزایا و محدودیت‌ها
مزایا
- ریشه‌ای‌بودن کار: تغییر فقط در سطح فکر/رفتار نمی‌ماند.
- مناسب برای بن‌بست‌های «می‌دانم، اما نمی‌توانم انجام بدهم».
- توجه به بدن و اضطراب → افزایش ایمنی فرایند.
محدودیت‌ها
- ممکن است چالش‌برانگیز باشد؛ مواجهه با احساس‌های سخت آسان نیست.
- نیازمند تعهد زمانی (از چند ماه تا طولانی‌تر) بسته به هدف‌ها.
- برای برخی، تلفیق با CBT/ACT/دارودرمانی ضروری است.
از کجا بفهمم برای من مناسب است؟
- «وقتی نزدیک می‌شویم، بی‌دلیل سرد می‌شوم.»
- «در لحظهٔ مهم شوخی می‌کنم یا بحث را عوض می‌کنم.»
- «احساس‌هایم را کم حس می‌کنم؛ بعد ناگهان منفجر می‌شوم.»
- «بدنم زود سفت می‌شود؛ گلویم می‌گیرد و حرفم نمی‌آید.»
نمونهٔ واقعی (سناریوی کوتاه)
مراجع: «وقتی شریکم از کارم تعریف می‌کند، بی‌اختیار می‌گویم: جدی؟ معلومه شوخی می‌کنی.»
درمانگر (ISTDP): «حس می‌کنید همین الآن کمی عقب کشیدید؟ اگر یک لحظه مکث کنیم، زیرِ این شوخی چه احساسی هست؟»
بدن و هیجان: «سینه‌ام سنگین شد… شاید می‌ترسم اگر باور کنم، توقعش بالا برود.»
کار درمانی: شناسایی دفاع «شوخی تخفیف‌دهنده»، نزدیک‌شدن امن به ترس، و آزمون یک جملهٔ جدید در خانه: «وقتی ازم تعریف می‌کنی، ذوق می‌کنم؛ کمی هم می‌ترسم کافی نباشم.»
تمرین‌های خانگی ساده و ایمن
- توقف ۳۰ ثانیه‌ای: هنگام بالا رفتن تنش، مکث کنید: «الآن بدنم کجا سفت شد؟»
- سه واژهٔ هیجانی: غم/خشم/ترس—کدام نزدیک‌تر است؟ اسم‌گذاری شدت را پایین می‌آورد.
- درخواست مثبت کوتاه: به‌جای شکایت، یک درخواست کوچک و مشخص.
- ثبت دفاع‌های رایج خود: شوخی تلخ، عوض‌کردن موضوع، نیش و کنایه.
- قدردانی پایانی: روزی یک جملهٔ تشکر کوتاه.
پرسش‌های پرتکرار
چند جلسه لازم است؟ بسته به هدف‌ها و الگوهای دفاعی؛ از چند ماه تا بلندمدت. بازبینی دوره‌ای مسیر را روشن می‌کند.
آیا دردناک است؟ مواجهه با احساس‌های سخت دلیرانه است؛ درمانگر مراقب تنظیم اضطراب و ایمنی فرایند است.
با دارودرمانی تداخل دارد؟ خیر؛ بسیاری هم‌زمان درمان‌های طبی/دارویی را دنبال می‌کنند (با هماهنگی متخصص).
اگر حس کنم عقب می‌کشم چه؟ این اطلاعات طلایی درمان است؛ همان عقب‌کشیدن در جلسه با کنجکاوی و احترام بررسی می‌شود.
خانم دکتر چه زمانی باید حتماً به متخصص مراجعه کنم؟
- وقتی اضطراب یا خلق پایین عملکرد روزانه را مختل کرده است.
- وقتی در رابطه قطع ارتباط‌های مکرر یا خشونت کلامی/بدنی وجود دارد.
- اگر افکار آسیب به خود/دیگران دارید—فوراً کمک حرفه‌ای بگیرید.
منابع معتبر
رزرو آنلاین جلسهٔ ارزیابی — اگر می‌خواهید دربارهٔ مناسب‌بودن ISTDP برای شرایط‌تان مطمئن شوید، در فرم رزرو، گزینهٔ «سؤال دربارهٔ رویکرد درمان» را تیک بزنید.